Ik las het boek: 'De ontdekking van de geest. Een geschiedenis van de psychiatrie' van Griet de Cuypere

Self-portrait - F. Bacon (1972)

Ik las het boek De ontdekking van de geest. Een geschiedenis van de psychiatrie van Griet de Cuypere. Hoewel het boek geen klassiek onderwijsboek is, vind ik het bijzonder interessant om te reflecteren over de manier waarop het toch een meerwaarde kan betekenen voor elke leerkracht.

Het boek neemt de lezer mee op een reis door de geschiedenis van de psychiatrie en toont hoe onze kijk op ‘gekte’, normaliteit, afwijkend gedrag en psychisch lijden in de loop der eeuwen is geëvolueerd.

Steeds meer leerlingen in het secundair onderwijs kampen met kwetsbaarheden zoals angst, depressie, trauma of concentratiestoornissen. Als leerkracht word je daardoor steeds vaker geconfronteerd met gedrag dat op het eerste gezicht storend, passief, chaotisch of onbegrijpelijk lijkt. Dit boek helpt om dergelijk gedrag niet onmiddellijk te veroordelen, maar het vanuit een historisch en menselijk perspectief te benaderen.

Hieronder geef ik enkele redenen waarom ik het als leerkracht belangrijk vind om te investeren in ‘randinformatie’ die het lesgeven overstijgt:

• Begrip van psychische kwetsbaarheid bij jongeren: het is belangrijk om gedrag van leerlingen niet enkel als lastig of storend te beschouwen, maar als een mogelijk signaal van onderliggende psychische of contextuele problemen. Denk bijvoorbeeld aan teruggetrokken, impulsief, boos of onverschillig gedrag. Wat schuilt daarachter?

• Kritisch nadenken over het begrip ‘normaal’: het boek nodigt uit om bestaande opvattingen over wat als ‘normaal’ of ‘afwijkend’ gedrag wordt gezien, in vraag te stellen. Het stimuleert een genuanceerde en open blik op leerlingen en hun gedrag.

• Een breder perspectief op gedragskwetsbaarheden: ADHD, depressie, angst of psychose worden niet voorgesteld als vaste labels, maar als historisch en maatschappelijk geconstrueerde begrippen. Dit daagt ons uit om minder in etiketten te denken, en meer in termen van behoeften: Wat heeft deze leerling nodig om in deze context tot leren en ontwikkeling te komen? Die benadering biedt volgens mij een veel grotere meerwaarde.

• Van controle naar ondersteuning: inzichten en kennis uit het boek helpt ons om je rol als leerkracht niet te beperken tot gedragscontrole, maar te evolueren naar een ondersteunende en begeleidende rol.

• De leerkracht als ethische gids: je krijgt inzicht in hoe belangrijk jouw houding is ten opzichte van kwetsbare leerlingen.

Deze reflecties maken duidelijk hoe boeken buiten het klassieke onderwijsdomein ons als leerkracht kunnen verrijken en inspireren als we voor de klas staan!